ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتالرشد خیره‌کننده قیمت ارزهای دیجیتال و سود بسیار زیادی که نصیب برخی از فعالان این بازار شد، موجب شده تا بسیاری به این مقوله علاقه مند شوند و بخواهند در مورد آن بیشتر بدانند.
اصولاً پیش از این که عجولانه در مورد کاری خصوصاً سرمایه‌گذاری تصمیم بگیریم، بهتر است در مورد نحوه کار بازار و جزئيات آن بیشتر بدانیم و ببینیم که آیا می‌توانیم تحلیل درستی داشته باشیم یا نه. برای همین در این مقاله تصمیم گرفتیم تا به صورت اساسی به بحث ارزهای دیجیتال بپردازیم و ببینیم که ارز دیجیتال یا کریپتوکارنسی (Cryptocurrency) دقیقاً چیست.
ارز دیجیتال یا کریپتو چیست؟
کریپتو یا ارز دیجیتال نوعی پول دیجیتال است که اساس آن بر مبنای فناوری بلاک چین است. احتمالاً شما نام معروفترین ارزهای دیجیتال مثل بیتکوین یا اتریوم را شنیده‌اید. اما ارزهای دیجیتال فقط همین یکی دوتا نیستند و در حال حاضر بیش از ۵ هزار نوع مختلف ارز دیجیتال در گردش است.
در برخی نقاط دنیا، برخی فروشندگان شروع به پذیرشِ پول دیجیتال برای خرید محصولاتشان کرده‌اند. با این حال بیشتر افرادی که ارز دیجیتال می‌خرند، قصد سرمایه گذاری دارند و به مانند سهام، فلزات گرانبها و یا ارزهایی مانند دلار و یورو با آن رفتار می‌کنند.
پول دیجیتال مبحث بسیار جذاب و البته پیچیده‌ای است. اما خریدن آن بدون داشتن اطلاعات کافی و تحقیق در موردش، می‌تواند بسیار پرریسک و خطرناک باشد. خصوصاً که بازار گاهی اوقات با پرش‌ها یا سقوط‌های ناگهانی و غیر قابل پیش‌بینی مواجه می‌شود و بسیاری در این بین ضرر می‌کنند. برای همین توصیه ما این است که پیش از سرمایه گذاری در این بازار، در مورد چند و چونِ آن به صورت کامل تحقیق کنید. ضمن این که ما به هیچ وجه شما را به سرمایه گذاری یا عدم سرمایه گذاری در این بازارها تشویق نمی‌کنیم. قصد ما صرفا دادن اطلاعات به شما در این زمینه است.
ارزهای دیجیتال چگونه کار می‌کنند؟
ارز دیجیتال یک نوع پول است که کاملاً دیجیتال و رمزگذاری شده است و غیر متمرکز نیز می‌باشد. منظور از غیر متمرکز بودن این است که هیچ شخص یا سازمانی مسئول ارزشگذاری و یا مدیریت این ارزها نیست. به طور مثال، ارزهایی مانند دلار، یورو و یا حتی ریال، متولی‌هایی دارند که آن‌ها را مدیریت می‌کنند و سعی می‌کنند که ارزش آن‌ها را حفظ کنند. اما در مورد ارز دیجیتال این گونه نیست و این وظیفه به کاربران مختلف اینترنت در کریپتوکارنسی مشارکت می‌کنند، محول شده است.
بیتکوین اولین ارز دیجیتال بود که در سال ۲۰۰۸ و با انتشار مقاله‌ای شروع به کار کرد. خالق بیتکوین خود را ساتوشی ناکاماتو معرفی کرده. نامی که به وضوح یک نام مستعار است و تا به امروز هیچکس نمی‌داند ساتوشی ناکاماتو کیست. ناکاماتو در این مقاله، بیتکوین را این گونه معرفی کرده است: روشی برای پرداخت الکترونیک که در آن به جای مدرک اعتماد از مدرک کریپتوگرافیک (رمزنگاری) استفاده می‌شود.
منظور از مدرک رمزنگاری شده این است که تمام تراکنش‌ها در یک فرم کلی به نام بلاک چین، ضبط و ثبت و تأیید می‌شوند.
بلاک چین چیست؟
بلاک چین به مانند یک دفتر بزرگ و باز است که تمامی تراکنش‌ها به شکل کد در آن ثبت می‌شود. در واقع بلاک چین به مانند یک دفترچه حساب و کتاب است که همه‌ی دنیا به آن دسترسی دارند و بر روی کامپیوترهای بی‌شماری در کل دنیا ذخیره شده است. تراکنش‌ها در بلاک‌هایی ذخیره می‌شوند که توسط یک سری زنجیر (chain) به تراکنش‌های قبلی متصل می‌شوند. برای همین آن را بلاک چین یا زنجیره بلاک‌ها نامیده‌اند.
به شکل ساده‌تر می‌توان این گونه تصور کرد که بلاک چین یک دفترچه‌ای است که شما در هر روز، تمامی تراکنش‌های مالی و خریدها یا فروش‌های خود را می‌نویسید. در چنین حالتی می‌توان گفت که هر صفحه یک بلاک است و گروهی از صفحات یا کل آن، بلاک چین است.
به وسیله بلاک چین، همه یک کپی از دفترچه تراکنش‌ها را در اختیار دارند و می‌تواند تمامی تراکنش‌ها را ببینند. زمانی که یک تراکنش جدید اتفاق بیفتد، تغییر بر روی بلاک چین همه اتفاق می‌افتد و به صورت همزمان، دفترچه‌ی همه به روز رسانی می‌شود.
برای جلوگیری از کلاهبرداری، از دو روش تأیید معاملات استفاده می‌شود: اثبات کار (proof of work) و اثبات سهام (proof of stake)
اثبات کار و اثبات سهام چیست؟
اثبات کار (proof of work) و اثبات سهام (proof of stake) دو روش تأیید هستند که برای تأیید تراکنش‌ها و اضافه شدن کریپتوکارنسی جدید به حساب کاربران، مورد استفاده قرار می‌گیرد. تقریباً تمامی ارزهای دیجیتال برای تأیید تراکنش‌ها از یکی از این دو روش یا هر دو استفاده می‌کنند.
روش اثبات کار به این ترتیب است که الگوریتم یک مسئله ریاضی (معمولاً پیچیده) ارائه می‌کند و کامپیوتر باید آن را حل کند. با حل کردن هر مسئله یک بلاک یا رمزارز دراختیار آن قرار می‌گیرد.
به کامپیوترهایی که در زمینه حل این مسائل ریاضی فعالیت می‌کنند، ماینر گفته می‌شود. ماینرها با حل این مسائل می‌توانند رمزارز استخراج کنند و آن را به حساب شخص ماینر واریز کنند.
در ابتدا، کامپیوترها و پردازنده‌های ساده نیز می‌توانند رمزارز استخراج کنند. اما نکته‌ای که در مورد الگوریتم‌ها خصوصاً الگوریتم بیتکوین وجود دارد، این است که هر چه تعداد رمزارزهای استخراج شده بیشتر می‌شود، معادلات و مسائل نیز پیجیده‌تر می‌شوند. بنابراین در حال حاضر برای حل این مسائل به کامپیوترها و پردازنده‌های فوق قوی و گران قیمت احتیاج است.
ضمن این که فعالیت این کامپیوترهای عظیم، برق و انرژی بسیار زیادی مصرف می‌کند که باعث می‌شود تا محیط زیست ما ضرر بسیار زیادی متحمل شود. رقابت برای استخراج رمزارز هم بالا گرفته و باعث شده تا روز به روز به این ضرری که به محیط زیست وارد می‌شود، افزوده شود. همچنین این رقابت‌ها باعث بالا رفتن فروش پردازنده‌های کامپیوتری شده که در نهایت باعث شده تا قیمت این پردازنده‌ها بدون دلیل بالا برود و عده‌ای که هیچ سر و کاری با دنیای رمزارزها ندارند، به صورت غیر مستقیم متحمل ضرر شوند. برای همین این نوع اثبات برای تأیید تراکنش‌ها مورد انتقاد بسیاری قرار گرفته است.
روش اثبات سهام روشی است که به مانند اثبات کار، نیاز به مصرف انرژی و برق ندارد. در روش اثبات سهام، میزان تراکنش‌هایی که یک فرد می‌تواند انجام دهد، به میزان رمزارزی که سپرده گذاری کرده بستگی دارد. در واقع فرد می‌تواند با سپرده کردن رمزارزهای خود، اقدام به تأیید تراکنش‌ها کند.
می‌توان گفت که به مانند وام گرفتن از بانک است. زمانی که شما مبلغی را در بانک سپرده گذاری می‌کنید و به ازای آن وام می‌گیرید. روش اثبات سهام هم تقریباً چنین چیزی است و شباهت زیادی به این پروسه دارد.
هر فرد که رمزارزهای خودش را سپرده کند، شانس این را خواهد داشت که تراکنش‌هایی برایش تأیید شوند. اما شانس این که تراکنش‌ها برایش تأیید شود یا نه به میزان رمزارزهایی بستگی دارد که سپرده کرده. یعنی هر چه رمزارزهای سپرده بیشتر باشد، شانس فرد نیز بیشتر خواهد شد.
بسیاری معتقدند که روش اثبات سهام، بسیار بهینه‌تر و بهتر است چرا که مصرف انرژی و ضررهای روش اثبات کار را ندارد.
استفاده از روش‌های اثبات و کار و همچنین وجود بلاک چین، باعث شده تا تراکنش‌های انجام گرفته در رمزارزها بسیار امن و دقیق باشد و هیچ کس نتواند در آن، تغییری ایجاد کند. همانطور که گفتیم، بلاک چین در اختیار همه‌ی مشارکت کنندگان در کل دنیاست و هیچ کس نمی‌تواند آن را هک کند یا تغییری در آن به وجود بیاورد. از لحاظ تئوری، یک نفر برای این که بتواند بلاک چین را هک کند و آن را به نفع خودش تغییر دهد، باید به کامپیوتر بیش از ۵۱ درصد از مشارکت کنندگان در بلاک چین به صورت همزمان دسترسی داشته باشد. که بر این اساس می‌توان گفت که هک کردن بلاک چین و ایجاد تغییر در آن تقریباً غیر ممکن است.
چگونه می‌توان رمزارز ماین کرد؟
ماین کردن روشی است که در آن رمزارزهای جدید ساخته و در دنیا منتشر می‌شود. از لحاظ تئوری، یک فرد در خانه‌اش و با استفاده از یک کامپیوتر شخصی هم می‌تواند رمزارز ماین کند. اما این کار با توجه به این بیشتر رمزارزها مثل بیتکوین از روش اثبات کار استفاده می‌کنند، روز به روز در حال سخت‌تر شدن است و در حال حاضر هیچکس نمی‌تواند با یک کامپیوتر معمولی، بیتکوین ماین کند.
با گسترش و رشد شبکه بیتکوین، مسائل آن نیز پیچیده‌تر می‌شوند و به کامپیوترهای قوی‌تر و انرژی بیشتری برای حلشان نیاز است. در حال حاضر تجهیزات ماین کردن بیتکوین بسیار گران است و هر فردی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. با این حال بسیاری که توانایی‌اش را داشته‌اند، تصمیم گرفته‌اند تا در این زمینه سرمایه گذاری کنند.
تخمین زده می‌شود که در حال جاضر، ۰٫۲۱ درصد از مصرف برق کل دنیا، برای مزارع بیتکوین است. این میزان مصرف برق با مصرف برق یک سال در کشور سوییس برابر است. همچنین تخمین زده می‌شود که این افراد احتمالاً بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از سود خود را برای هزینه مصرف برق می‌پردازند. البته در کشورهایی مثل ایران که برق و انرژی ارزان است، احتمالا این درصد بسیار کمتر است. ولی آمار رسمی در مورد آن وجود ندارد.
بنابراین می‌توان گفت که در حال حاضر، ماین کردن رمزارز به روش اثبات کار، برای اغلب افراد غیرممکن است. اما می‌توان از روش اثبات سهام نیز استفاده کرد. نکته اما این است که برای این روش، شما باید از قبل دارای رمزارز باشد. بنابراین کار خود را باید با سرمایه گذاری شروع کرد.
چگونه می‌توان از رمزارز استفاده کرد؟
در حال حاضر می‌توان از رمزارز برای خرید محصولات یا خدمات مختلف استفاده کرد. اما چنین روش پرداختی هنوز توسط اغلب شرکت‌ها و کمپانی‌های دنیا پذیرفته نشده. در ایران نیز فعلاً خرید محصول با رمزارز ممنوع است.
کمپانی پی‌پال اعلام کرده که در حال راه اندازی سرویس جدیدی است که کاربران می‌توانند از طریق آن اقدام به خرید، نگهداری و فروش رمزارز کنند. پی‌پال بزرگ‌ترین کمپانی در دنیاست که در زمینه پرداخت‌های اینترنتی فعالیت می‌کند و ورود آن به بازار رمزارز، می‌تواند امکان خرید با رمزارزها را تا حد بسیار زیادی تسهیل نماید.
به نظر می‌رسد که در آینده احتمالاً اتفاقات مهم‌تری خواهد افتاد و استفاده از رمزارز به شکل گسترده‌تری پذیرفته خواهد شد. اما فعلاً و تا آن زمان، استفاده بسیار زیادی از رمزارز نمی‌توان کرد.
چگونه می‌توان در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه گذاری کرد؟
در ایران شما می‌توانید از طریق صرافی‌های مجاز رمزارز، اقدام به خرید و فروش رمزارز کنید. دراین باره باید چند نکته را در نظر بگیرید. نخست این که از مجوزدار بودن و مطمئن بودن صرافی اطمینان حاصل کنید. نکته بعدی این است که بهتر است به کارمزدهایی که صرافی‌ها دریافت می‌کنند، دقت کنید. بیشتر صرافی‌ها بین ۱۰ تا ۲۰ درصد مبلغ معامله را به عنوان کارمزد دریافت می‌کنند. بنابراین بهتر است پیش از هر کاری، به این موارد نیز دقت کنید.
آیا باید در بازار رمزارزها سرمایه گذاری کرد؟
کارشناسان نظرات بسیار مختلف و متنوعی درباره سرمایه گذاری در کریپتو دارند. برای این که بازار کریپتو، بازار بسیار جدیدی است و به هیچ وجه نمی‌توان آینده آن را پیش بینی کرد. در واقع این بازار این پتانسیل را دارد که سرمایه شما را چند برابر کند و در عین حال این پتانسیل را نیز دارد که سرمایه شما را به صورت کامل بسوزاند.
به طور مثال در سال گذشته، قیمت بیتکوین تا ۵۵ هزار دلار نیز بالا رفت، ولی یک مرتبه تا ۳۰ هزار دلار فرو ریخت. و دوباره به مرز ۵۰ هزار دلار رسید. هیچ کسی هم نتوانسته بود به طرز منطقی این ریزش‌ها یا پرش‌ها را پیش بینی کند. در مقابل بیشتر پیش بینی‌ها و تحلیل‌ها، بسیار غلط و دور از واقعیت از آب درآمد. با این حال برخی از مشاوران مالی، سرمایه گذاری در رمزارزها را به صورت کامل رد نمی‌کنند. برخی دیگر نیز معتقدند که بهتر است بر روی ارزهایی سرمایه گذاری کرد که پشتوانه یک دولت را دارند مثل دلار آمریکا. چرا که رمزارزها هیچ پشتوانه‌ای ندارند و مشخص نیست که آینده آن‌ها دقیقا چگونه خواهند بود.
در این بین نیز باید به شدت مواظب کلاهبردارها بود. برخی از این کلاهبرداران در لباس فعال حوزه رمزارز ظاهر می‌شوند و مردم را دعوت به سرمایه گذاری در رمزارزهایی جدید و ناشناخته می‌کنند که در واقع توسط خودشان ایجاد شده. این اتفاق تا کنون چندین بار تکرار شده و به نظر می‌رسد تا زمانی که مبحث رمرزارزها و رشد بازار، داغ باشد، این موارد نیز ادامه خواهند داشت.
