آموزش مجازی و کلاس مجازی چیست؟
در قرن ۲۱ میلادی، تغییرات ساختاری بسیاری در دنیای آموزش به وجود آمده است. دیگر روزهایی که آموزش و تحصیلات فقط در کلاس‌های درس و به صورت حضوری ممکن بود، به پایان رسیده است. اینترنت به صورت کلی توانسته الگوی تحصیلات و یادگیری را تغییر دهد. شروع پاندمی ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ نیز عامل دیگری بود که باعث رشد سریع آموزش و کلاس مجازی شد.
بالا رفتن سرعت اینترنت و همچنین بالا رفتن ضریب نفوذ اینترنت، این امکان را به وجود آورده است تا بسیاری از مردم در سرتاسر دنیا بتوانند از راه دور در کلاس‌های مجازی شرکت کنند و آموزش ببینند. بازار آموزش آنلاین با وجود این که به نظر می‌رسد در حال انفجار است، اما تازه در ابتدای راه خود قرار دارد و پتانسیل رشد و پیشرفت بسیار بیشتری در آن وجود دارد. با استفاده از این پتانسیل شاید بتوان یک آینده بسیار متفاوت و با توسعه و رفاه کامل برای مردم دنیا رقم زد. با توجه به پتانسیل‌هایی که وجود دارد، چنین امکانی دور از ذهن نیست.
در این مقاله می‌خواهیم به آموزش مجازی و کلاس مجازی بپردازیم که این روزها بحثش بسیار داغ است. با هم می‌بینیم که اموزش مجازی چیست و چه مزایایی دارد. همچنین انواع و تاریخچه کلاس‌های مجازی را نیز بررسی می‌کنیم، شما هم می توانید با حضور در دوره طراحی سایت ما بیشتر با این مباحث آشنا شوید.
آموزش مجازی چیست؟
منظور از آموزش مجازی یا کلاس مجازی که در انگلیسی هم با نام‌های مختلفی مثل virtual learning یا e-learning شناخته می‌شود، نوعی کلاس است که از طریق کامپیوتر و موبایل و معمولاً بر پایه وب برگزار می‌شود. در آموزش مجازی، تمامی فعالیت‌هایی که در کلاس واقعی ممکن است انجام شود، به صورت مجازی صورت می‌پذیرد و همچنین بسیاری از فعالیت‌های جدیدی که انجام دادنشان در کلاس‌های حضوری امکان پذیر نیست.
تاریخچه کلاس های مجازی
استفاده از ابزارها و ماشین‌های الکترونیکی برای آموزش، قدمت نسبتاً زیادی دارد. مثلاً استفاده از تلویزیون یا ویدئو پروژکتور برای نمایش اسلایدهای مختلف از دهه ۱۹۵۰ میلادی مرسوم بوده است. با این حال، به این گونه از آموزش نمی‌توان نام آموزش مجازی یا آموزش الکترونیکی گذاشت.
شاید باورش سخت باشد ولی اولین استفاده از آموزش آنلاین یا کلاس مجازی به دهه ۱۹۶۰ میلادی بازمی‌گردد. یعنی زمانی که حتی اینترنت هم اختراع نشده بود. دانشگاه ایلینوی آمریکا با راه اندازی یک شبکه داخلی، امکان آموزش از طریق کامپیوترهای دانشگاه را فراهم کرده بود.
اولین کورس کاملاً آنلاین در سال ۱۹۸۴ و توسط دانشگاه تورنتوی کانادا ارائه شد. سه سال بعد، دانشگاه فینیکس به اولین دانشگاه در دنیا تبدیل شد که دوره‌های آموزشی کاملاً مجازی در دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه می‌کرد. این سرآغاز یک انقلاب جدید در دنیای آموزش بود. اما همان موقع هم بیشتر عموم نمی دانستند که با چه پدیده‌ای روبه‌رو هستند و این پدیده چه پتانسیل‌هایی دارد.
حالا دیگر آموزش آنلاین یا مجازی فقط مربوط به دانشگاه‌ها نیست. بلکه امکان آموزش مجازی از پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی و امکان گذراندن دوره‌های مختلف به صورت مجازی وجود دارد. پاندمی اخیر کووید ۱۹، باعث شد تا یک بار دیگر اهمیت کلاس‌های مجازی مشخص شود. حالا امروز بسیاری از افراد برای کسب مهارت‌های مختلف، در کلاس‌ها و کورس‌های بی‌شماری که در دنیای اینترنت وجود دارد شرکت می‌کنند.
دانشگاه اوپن در بریتانیا از اولین دانشگاه‌هایی در دنیا بود که امکان تحصیل از راه دور را در دهه ۱۹۹۰ میلادی فراهم کرد. در حال حاضر، دانشگاه ملی گاندی در دهلی نوی هند، بزرگترین دانشگاه آنلاین در دنیا محسوب می‌شود. این دانشگاه در حال حاضر بیش از ۴ میلیون دانشجو دارد که بیشتر آن‌ها به صورت مجازی و آنلاین، تحصیل می‌کنند.
انواع آموزش مجازی
همان گونه پیش از این نیز اشاره کردیم، آموزش مجازی اغلب به صورت آنلاین و بر پایه وب صورت می‌پذیرد. با این حال انواعی از آن نیز وجود دارد که لزوماً بر پایه اینترنت نیستند. در این بخش انواع آموزش مجازی و معمول‌ترینِ آن‌ها را معرفی می‌کنیم و با نوع بدون اینترنت آن نیز آشنا خواهید شد.
- آموزش بر پایه کامپیوتر: در این نوع آموزش، یک نرم افزار آموزشی معمولاً از طریق لوح فشرده بر روی کامپیوتر یا یک سرور مرکزی نصب می‌شود. افرادی که از این کامپیوتر یا سرور استفاده می‌کنند، می‌توانند از طریق این نرم افزار، آموزش ببینند. این نوع آموزش بیشتر مبتنی بر کامپیوتر است و لزوماً احتیاجی به اینترنت ندارد.
- آموزش بر پایه اینترنت: این نوع آموزش بسیار شبیه به آموزش بر پایه کامپیوتر (مورد قبلی که معرفی کردیم) می‌باشد با این تفاوت که آموزش از طریق یک سرور ریموت و با استفاده از اینترنت صورت می‌پذیرد.
- آموزش آنلاین از راه دور: در این نوع آموزش، یک کلاس مجازی با استفاده از اینترنت و در زمان واقعی برگزار می‌شود و معلم یا استاد نیز از طریق اینترنت به کلاس می‌آید و تدریس می‌کند. معلم در این نوع کلاس می‌تواد از طریق‌های مختلف مثل ایمیل، پیام و فروم‌های آنلاین با دانشجویان در ارتباط باشد.
- آموزش آنلاین: تقریباً تمام یک یا دو دسته‌ای که پیش از این معرفی شد می‌تواند در این بخش هم قرار بگیرد. به صورت کلی به تمام آموزش‌ها و کلاس‌هایی که به صورت آنلاین و از طریق اینترنت برگزار می‌شود، آموزش آنلاین می‌گویند. بنابراین تمام کورس‌ها و ویدئوهای آموزشی که بر روی اینترنت قرار دارند در این دسته جای می‌گیرند.
مزایای کلاس‌های مجازی
پاندمی ویروس کرونا باعث یک توفیق اجباری شد و آن هم این بود که بسیاری از مردم با آموزش مجازی آشنا شدند. اما این نوع آموزش قطعاً موقتی و مربوط به همین دوره نخواهد بود. بسیاری تازه فهمیدند که این نوع آموزش چه مزایایی دارد و حتی بعد از پایان پاندمی و بازگشت اوضاع به شرایط عادی، احتمالاً عده‌ی بسیاری ترجیح می‌دهند تا همچنان در کلاس‌های مجازی شرکت کنند. چرا که مزایای بسیار فراوانی دارد. در این بخش بررسی می‌کنیم که این مزایا چه هستند و چرا کلاس‌های مجازی می‌توانند تا حد زیادی محبوب باشند.
دسترسی به کلاس درس از هر جا و در هر زمان
زمانی که شما در یک کورس آنلاین ثبت نام می‌کنید، این امکان برای شما وجود دارد که در هر زمان و در هر مکان که خواستید، ویدئوهای این کلاس‌ها را تماشا کنید. یعنی این کلاس‌ها یک انعطاف پذیری خارق العاده‌ای دارند به طوری که هر چقدر هم که سرتان شلوغ باشد، می‌توانید برنامه زندگیتان را با آن هماهنگ کنید. البته در مورد کلاس‌هایی که سر ساعت ثابت و با حضور استاد برگزار می‌شود، ویژگی «در هر زمان» را نمی‌توان به کار برد. با این حال شما در هر جایی که باشید فقط به یک گوشی یا لپتاپ یا تبلت احتیاج دارید و به راحتی می‌توانید در این کلاس‌ها نیز شرکت کنید.
ضمن این که حتی اگر نتوانید در زمان مقرر در کلاس شرکت کنید، این کلاس‌ها ضبط می‌شوند و در پورتال شما ذخیره خواهند شد و شما هر زما که بخواهید می‌توانید ویدئوی ضبط شده کلاس‌ها را تماشا کنید. همچنین مواردی مثل تکلیف، بحث و گفت وگو، تحقیق و ارتباط با استاد یا دیگر دانشجویان نیز امکانش در پورتال شما وجود دارد.
امکان مدیریت زمان به شکل دلخواه
در گذشته بسیاری از افراد شاغل که از صبح تا بعدازظهر به سر کار می‌رفتند، نمی‌توانستند در هیچ کلاسی شرکت کنند. چرا که اغلب کلاس‌ها در ساعات صبح یا ظهر برگزار می‌شد. اما ظهور کلاس‌های مجازی این امکان را فراهم کرده که این افراد نیز بتوانند وقت خود را به خوبی مدیریت کنند و در زمان دلخواه در کلاس شرکت نمایند.
امکان شرکت در کلاس‌هایی در سرتاسر دنیا
تا پیش از کلاس‌های مجازی، شما به جز کلاس‌های شهر خود، نمی‌توانستید در کلاس دیگری شرکت کنید. اما آموزش مجازی این امکان را فراهم کرده که شما به راحتی از خانه خود در کورس‌های دانشگاه‌های بزرگ دنیا در اروپا و آمریکا و کانادا نیز شرکت کنید و مدرک نیز دریافت کنید. همچنین امکان همکاری با دانشجویان و استادان به صورت بین المللی نیز به وجود می‌آید که فرصت فوق العاده‌ای است.
دریافت نتایج آزمون‌ها به صورت فوری
زمانی که در کلاس‌های مجازی شرکت می‌کنید و امتحان می‌دهید، دیگر لازم نیست تا روزها صبر کنید تا نتیجه امتحان خود را ببینید. بلکه آموزش مجازی و دیجیتال این امکان را فراهم کرده که شما بلافاصله بعد از ثبت آزمون خود، بتوانید نتیجه و نمره خود را ببینید.
هزینه کمتر نسبت به کلاس‌های حضوری
اگر قیمت کلاس‌های حضوری را با کلاس‌های مجازی مقایسه کنیم، می‌بینیم که یک شکاف بسیار بزرگی وجود دارد و کلاس‌های مجازی بسیار ارزان‌تر هستند. دلیلش این است که برگزاری کلاس مجازی، ابزار آنچنانی نمی‌خواهد و احتیاج به کلاس نیز ندارد. همین موضوع هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. ضمن این که بسیاری از کورس‌های منتشر شده در اینترنت کاملاً رایگان هستند و گاهی احتیاجی به پرداخت پول هم نیست.
ضمن این که برای شرکت در کلاس‌های حضوری، بخشی از هزینه شما صرف رفت و آمد می‌شود. همچنین بخشی از وقت شما نیز در این رفت و آمدها به هدر می‌رود. رفت و آمدهایی که در کلاس‌های مجازی وجود ندارد و باعث می‌شود در وقت و هزینه‌ی شما صرفه جویی بشود.
تنوع کلاس‌ها و موضوعات
شما برای شرکت در کلاس‌های مجازی هیچ محدودیت جغرافیایی ندارید و می‌توانید در کلاس‌های در سرتاسر کشور یا دنیا شرکت کنید. همین موضوع باعث می‌شود تا یک تنوع بسیار خوبی در مورد موضوعات و عناوین کلاس‌ها به وجود بیاید. در گذشته اگر کلاسی در شهر شما برگزار نمی‌شد، به هیچ عنوان نمی‌توانستید در آن کلاس شرکت کنید مگر این که به شهر دیگری سفر می‌کردید. اما الان بدون جابه‌جایی می‌توانید در کلاسی که در حوزه مورد علاقه‌تان برگزار می‌شود، شرکت نمایید.
کیفیت بالای کلاس‌ها
از آنجایی که انتخاب‌های بسیار زیادی برای آموزش مجازی پیش روی شما قرار دارد، شما این اختیار را دارید که بهترین کورس و بهترین استاد را انتخاب کنید و از این نظر می‌توان گفت که کیفیت کلاس‌ها به راحتی می‌تواند برای شما در بالاترین حد ممکن قرار داشته باشد.
بازار آموزش مجازی در چه وضعیتی قرار دارد؟
می‌توان گفت که با توجه به شرایط اخیر، بازار آموزش و کلاس‌های مجازی در حال انفجار است. به لطف اینترنت‌های پرسرعت و افزایش پهنای باند و همچنین فناوری‌هایی مثل ۴G و فناوری ۵G که به زودی عرضه خواهد شد، یادگیری و آموزش بر مبنای اینترنت، با سرعت باورنکردنی‌ای پیشرفت خواهد کرد و حتی بیشتر از این خواهد شد.
اندازه بازار جهانی آموزش آنلاین در سال ۲۰۱۹ میلادی، حدود ۱۸۸ میلیارد دلار بود. رقمی که پنج برابرِ سال ۲۰۱۴ میلادی بود. این رقم در سال ۲۰۲۰ به ۲۵۰ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷، ارزش بازار به ۱ تریلیون دلار برسد.
این اعداد و ارقام نشان می‌دهند که یک پتانسیل بسیار عظیم در آموزش مجازی وجود دارد و می‌توان گفت که این حوزه نیز به یک صنعت تبدیل شده است. بنابراین احتمالاً بسیاری از سرمایه‌گذاران به فکر سرمایه‌گذاری در این حوزه خواهند افتاد.
آینده کلاس‌های مجازی چگونه خواهد بود؟
پیش‌بینی می‌شود تا حداقل ۶ سال آینده، آموزش مجازی هر ساله با یک رشد تصاعدی مواجه شود. حتی ممکن است که رشد بازار کلاس‌های مجازی از پیش‌بینی‌ها و تخمین‌ها نیز جلو بزند. چرا که در اوایل سال ۲۰۲۰، تخمین زده می‌شد که ارزش بازار در سال ۲۰۲۷، حدود نیم تریلیون دلار باشد. اما اکنون تخمین زده می‌شود که ارزش آن به ۱ تریلیون دلار خواهد رسید. این یعنی هر چه جلوتر می‌رویم، پتانسیل‌های این بازار بیشتر آشکار می‌شود و رشد تصاعدی بازار آن بیشتر دیده می‌شود.
با این حال، این رشد قطعی نیست و به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. تعدادی از عواملی که در آینده آموزش‌های مجازی تأثیرگذار خواهند بود را در ادامه آورده‌ایم:
- رشد و پیشرفت فناوری هوش مصنوعی
- رشد و پیشرفت فناوری‌های مربوط به سرورهای ابری
- سرمایه‌گذاری‌های بزرگترین سرمایه‌گذاران دنیا در این بازار
- استفاده از واقعیت مجازی یا Virtual Realtin یا وی‌آر که می‌تواند نقشی بسیار اساسی در این بازار بازی کند.
- رشد و پیشرفت فناوری‌های مربوط به اینترنت اشیا یا Internet of Things
به طور خلاصه می‌توان گفت که آموزش و کلاس‌های مجازی، یکی از خارق العاده‌ترین و دگرگون‌کننده‌ترین نوآوری‌های بشر در طی قرن اخیر بوده است. آموزش و یادگیری بزرگترین نعمت و هدیه‌ای است که می‌تواند برای انسان وجود داشته باشد و آموزش آنلاین توانسته کاری کند تا امکان یادگیری و تحصیل برای اغلب جمعیت دنیا به وجود بیاید. آموزش آنلاین دری به روی پتانسیل بی‌نهایتی باز کرده که اگر به درستی از آن استفاده شود، می‌توان دوره جدیدی از توسعه، رفاه و پیشرفت را در آینده بشر رقم زد.
